تورمالین ها
سنگ تورمالین در طبیعت بیشترین تنوع رنگ را در بین کانیهای جواهری دارا است. به طور معمول عناصر آهن، منگنز، کروم، مس و وانادیوم عامل رنگزا در این خانواده می باشد. قرمز، نارنجی، آبی، صورتی، زرد، سبز، بنفش، ارغوانی، بی رنگ و سیاه از جمله رنگ هایی هستند که این سنگ می‌تواند داشته باشد.در این مقاله از ایرانشید به معرفی انواع سنگ تورمالین و محل پیدایش آنها پرداخته ایم
در برزیل تقریباً هر نوع این سنگ را می‌توان یافت.
در اکثر نقاط ایران در پیگماتیت های اطراف گرانیت های مشهور، تورمالین در رنگ های مختلف یافت میشود. منطقه خاش (سیستان و بلوچستان)، بروجرد، جنوب غربی نهبندان، شمال غرب الیگودرز، سنندج، سیرجان (مجاورت ذخیره سیلیس)، مناطق گرانیتوئیدی شمال و شمال شرق ازنا
روبیلایت (Rubellite)
می‌توان گفت تورمالین ها خانواده‌ای بزرگ از سنگ ها بوده که با پایه ی ساختار کریستالی یکسان داشته و به خاطر وجود ناخالصی های رنگ ساز دارای بیش از 100 رنگ هستند.اصلی ترین عضو این خانواده روبیلایت نام دارد که دارای رنگ صورتی یا قرمز تورمالین و شبیه به یاقوت سرخ روشن بوده و ارزشمندتر از انواع دیگر تورمالین است. بلورهای روبیلایت صاف و کشیده، دارای شیار، سه گوش متقاطع و با سطح بیرونی مدور هستند.نمای آن فیبری بوده و اگر به صورت دامله تراشیده شود، پدیده ی چشم گربه ای را نمایش خواهد داد.
پیدایش: تورمالین صورتی یا قرمز خوب در گرانیت های فرسوده واقع در روسیه یافت میشود. همچنین در ماداگاسکار، آمریکا، پاکستان، برزیل، برمه و آفریقای شرقی وجود دارد.
این نمونه دارای ناخالصی هایی از نوع مایعات بوده که در نوع با کیفیت و پررنگ آن مثل یاقوت نمایان می شود و ناخالصی ها هم به سختی دیده می شود
ایندیکولیت (Indicolite)
تورمالین آبی تیره با نام ایندیکولیت گفته می شود. این نمونه به صورت سبز رنگ با پس زمینه آبی یافت می شود. اغلب توسط حرارت بهسازی شده تا رنگ آن به آبی روشن و مطلوب تر دربیاید و سنگی جذاب تر به نظر برسد.
پیدایش: اصلی‌ترین ذخایر آن در سیبری است و در میان گل سنگ های زردرنگ در بافت گرانیتهای فرسوده به دست می‌آید. تورمالین آبی شفاف و زیبا با نام “تورمالین نئون” در (پارایبا) برزیل کشف شده است و همچنین در ماداگاسکار و آمریکا هم وجود دارد.
تورمالین پارایبا (Paraiba)
در اواخر دهه ۱۹۸۰ تورمالین هایی با رنگ آبی تا سبز از معدن پارایبا برزیل کشف شد که رنگ آن شبیه لامپهای زئون بوده و در هیچ سنگ جواهری دیگری نمونه این رنگ موجود نمی باشد.
علت این رنگ فیروزه ای تا سبز تورمالین پارایبا وجود درصد قابل توجهی از عنصر مس است که در هیچ یک از گروه‌های دیگر این خانواده وجود ندارد.
عنصر مس رنگهای آبی واضح و زنده و ته رنگ فیروزه‌ای سبز میشود. منگنز نیز وظیفه ایجاد ته رنگ قرمز و بنفش را دارد. به همین دلیل موقعیت تراش کریستال پارایبا جرقه های آتشین و درخشندگی درونی خاصی پدیدار میشود.
دراویت (Dravite)
تورمالینی که توسط منیزیم، غنی شده و به رنگ بسیار تیره درآمده است. در اثر حرارت ممکن است رنگ آن روشن‌تر و بازتر شود. این سنگ دو رنگی بسیار شدید دارد پس می بایست در امتداد طول بلور و به موازات رشد بلور تراشیده شود تا رنگ آن روشن تر و دلپذیرتر شود.
پیدایش: به صورت تک بلوری یا متوازی یا انشعابی گروهی رخ می‌دهد.بلور تورمالین قهوه‌ای یا زرد در کنار هم در شنزارهای جواهری واقع در سریلانکا تشکیل می‌شوند. همچنین در کانادا، آمریکا، مکزیک، برزیل و استرالیا رویت شده است.
آکروئیت (Achroite)
این سنگ معمولاً نایاب و بی رنگ بوده و از نوع البایت متعلق به خانواده تورمالین ها می باشد. بر خلاف سایر تورمالین ها دورنگی شدید ندارد و فرقی نمی‌کند از طول، امتداد بلور یا به موازات رشد آن تراشیده شود. ممکن است در اثر ترمیم با حرارت به صورتی روشن تبدیل شود.
پیدایش:در پگماتیت های ماداگاسکار و کالیفرنیا بدست می آید
تورمالین هندوانه ای
انتخاب نام تورمالین هندوانه ای برگرفته از شباهت شکل ظاهری این سنگ زیبا با هندوانه است. بلور تورمالین صورتی رنگ در مرکز با اطراف سبز رنگ و بالعکس است.
پیدایش: برزیل، برمه، آمریکا، سریلانکا، آفریقای جنوبی، شرق آفریقا و پاکستان دارای معادن تورمالین هندوانه ای هستند
شورل(Schorl)
شورل تورمالین سیاه و غنی شده از آهن است و بسیار فراوان است.بلورهای منشوری و نور ناگذر آن ممکن است چندین متر طول داشته باشند.این سنگ در جواهرسازی کاربرد ندارد.
پیدایش:در پگماتیت ها یافت میشود.
تورمالین سبز و زرد
تورمالین سبز و زرد گسترده ترین مقدار را در بین تورمالین ها دارا هستند. اما سبز زمردی بسیار کمیاب و گران بهاست. تورمالین های کروم دار در معادن آفریقا قرار دارند. آنها دارای درخشندگی و جلای کمتری نسبت به گارنت ساواریت و زمرد دارند.گونه هایی که به رنگ سبز زمردی وجود دارند در واقع غنی از عنصر کروم هستند و در معادن تانزانیا یافت می‌شوند. در برمه نیز به صورت معدود یافت می شود. همچنین در نوع های تیره رنگ سبز، نیز که در نامبیا یافت می‌شوند با حرارت دادن به سبز زمردی تبدیل می‌شوند. به‌طور کلی تورمالین سبز در اندازه های بزرگ خیلی به ندرت دیده می شود.
پیدایش:تورمالین سبز زمردی در برزیل،تانزانیا و نامبیا بدست آمده و تورمالین زرد با ظاهر رشته ای در سریلانکا یافت می شود.
تورمالین صورتی
سنگ تورمالین صورتی از نظر فراوانی و اندازه بسیار بیشتر از نوع روبلیت است و از صورتی کمرنگ تا روشن و ارغوانی دیده می شود.