سنگ شناسی, ایرانشید مگ

کوارتز ها

کوآرتز ها و انواع آن

کوارتز جزء سنگ های معدنی بسیار زیبا بر روی زمین است و یکی از مهمترین گروه های  سنگ های قیمتی با رنگ های فراوان است در این مقاله سعی داریم همه سنگ های کوارتز را با جزئیات ، نحوه پیدایش  و معادن آنها را به شما معرفی کنیم.

کریستال سنگ (دُر)(Rock crystal)

کریستال سنگ های شفاف و بی رنگ در پهنه ی وسیعی یافت شده و بیشترین مقدار از کوارتزها را شامل می‌شوند. می‌توان گفت فراوانترین ماده معدنی موجود در سطح زمین کوارتز می باشد. بلور آن به صورت بی رنگ و منشورهای شش وجهی با قاعده و هرمی شکل کشیده و نوک تیز می باشد و اغلب دوقلو هستند. کریستال سنگ دارای رخ ناقص و سطح شکستگی صدفی می باشد.

پیدایش:

با وجود گستردگی آن در سرتاسر دنیا مهمترین خاستگاه آن کشور برزیل است. ذخایر دیگر در سوئیس، کوه های آلپ فرانسه که بلورهای زیبایی دارد، ماداگاسکار، روسیه و ایالات متحده آمریکا واقع است.

نکته: نام کوارتز برگرفته از واژه یونانی (کروستالوس) به معنای (یخ) است چراکه اعتقاد داشتند کوارتز بی رنگ ابتدا یخ بوده و به اذن خداوند سنگ شده است. در قرون وسطا از گوی‌های کوارتز برای پیش بینی آینده استفاده می‌شد امروزه مصرف کریستال سنگ طیف وسیعی نظیر ساخت حباب، لنز دوربین، ساخت شیشه و ابزار دقیق دارد. بلور مصنوعی آن در سال ۱۹۵۰ برای ساخت نیرو محرکه ساعت های مچی تولید شد.

آمیتیست سنگ کوآرتز

آمتیست

کوارتز متبلور با سایه رنگ های ارغوانی، یاسی و بنفش را آمیتیست گویند. سنگی که در گذشته برای جلوگیری از مصرف الکل، خماری و هوشیار سازی به کار می رفته است. آماتیست خاصیت دو رنگی دارد و چنانچه از زوایای مختلف دیده شود دارای رنگ ارغوانی مایل به قرمز یا ارغوانی مایل به آبی است. معمولا به شکل ترکیبی یا پله تراش خورده و دارای ناخالصی های راه راه منحصر به فرد است.

همچنین درون آن درون گیرهای پَرسان و اثر انگشتی هم دیده می‌شود. برخی آمیتیست ها با حرارت تغییر رنگ داده و به رنگ زرد (سیترین) در می آیند. بلورهای طبیعی که قسمتی از آن آمتیست و در بخش دیگر آنها سیترین دیده می‌شود (آمیترین) نام دارند.

پیدایش:

در ته نشست های رسوبی و در ژئودها یافت می‌شود.ژئودهای بزرگ و حاوی آمتیست بیشتر در برزیل یافت شده اند.آمتیست های شمال روسیه سرخ فام و آمیتیست کانادایی بنفش است. ذخایر دیگر در هندوستان، سریلانکا، اروگوئه، ماداگاسکار، آلمان، استرالیا و آمریکا می باشد.

 

سیترین سنگ کوارتز

سیترین

رنگ زرد یا زرد طلایی کوارتز ها را سیترین گویند. به خاطر وجود آهن رنگ آن زرد میشود و نام با مسمای سیترین از واژه یونانی (سیتروس) اقتباس شده است. سیترین طبیعی دارای رنگ زرد و ملایم است و کمیاب می باشد.
اکثر سیترین های موجود در بازار آمیتیسی است که توسط حرارت بهسازی شده و به رنگ زرد در آمده اند.

پیدایش:

سیترین های باکیفیت جواهری بسیار نادر هستند. بهترین جنس آن در برزیل، اسپانیا، ماداگاسکار و روسیه به دست می آید.

نکته: سیترین به جای توپاز زرد هم فروخته می‌شود که گاهی به آن توپاز برزیلی می گویند.

سنگ رز کوارتز

رُز کوارتز (کوارتز صورتی)

کوارتز صورتی رنگ یا هلویی را رُز کوارتز می نامند که بیشتر جهت ساخت اجسام دکوری مصرف میشود. رنگ صورتی آن در اثر وجود ذرات ریز تیتانیوم در این سنگ است. بلورهای آن بسیار نادر هستند. کلوخه ها و قلوه های بزرگ کوارتز صورتی کنده کاری شده یا به شکل گنبدی تراشیده می شوند و یا در ساخت مهره ها کاربرد دارند. نوع شفاف رُز کوارتز به ندرت دیده شده است و معمولاً ساختار ابری و ترک دار است که باعث تردی آن می‌شود. وجود سوزن‌های روتیل در کوارتز صورتی با تراش گنبدی باعث رویت پدیده‌ای ستاره‌ای خواهد شد.
پیدایش: این سنگ در پگماتیت ها یافت می شود و بهترین آن مربوط به ماداگاسکار است. اما استخراج آن در برزیل در حجم وسیعی انجام می گیرد. همچنین در اسکاتلند، روسیه، (کلورادو) آمریکا و اسپانیا وجود دارد.

کوارتز ها

 کوارتز قهوه ای

رنگ قهوه ای روشن تا تیره و قهوه‌ای مایل به خاکستری کوارتر را گویند. نوع سیاه آن “موریون” نام دارد. کوارتزهای قهوه‌ای یا دودی رنگ به دست آمده از کوه‌های “کایرن گورم” اسکاتلند، به همان نام منطقه “کایرن گوم” معروفند. زمانی که کوارتز بی رنگ در معرض تابش اشعه های رادیویی قرار می‌گیرد، به قهوه‌ای مایل به خاکستری تغییر رنگ می دهد. پس گمان بر این است که کوارتز دودی یا قهوه ای در اثر تشعشعات طبیعی درون زمینی رنگ گرفته اند. بلورهای آن به صورت منشورهای شش وجهی منظم و دارای انتهای هرمی شکل هستند و ممکن است اثراتی از وجود روتیل در بلور آن رویت شود.

پیدایش: بلورهای بسیار سنگین و عظیم با وزن بیش از ۳۰۰ کیلوگرم در برزیل یافت می شود ذخایر دیگر در ماداگاسکار، (آلپ) سوئیس (کلورادو) آمریکا، استرالیا و اسپانیا واقع است.

آون تورین کوارتز (دلربا)

این نوع از کوارتز، درون خود درون گیرها و بلورهای کوچکی جای داده است که باعث بازتابش نور می شوند و بسته به ذات ناخالصی‌ها، ذات آن متغیر میباشد. آون تورین سبز در اثر بازتابش نور سبز از میکافوشیت به وجود می‌آید. وجود پیریت باعث پیدایش رنگ قهوه‌ای و ناخالصی‌های معدنی با جنس (گوتیت) موجب رخ داد آون تورین قهوه‌ای مایل به سبز می گردد. رنگهای دیگر شامل سفید مایل به آبی، سبز مایل به آبی و نارنجی است.

پیدایش: در برزیل، هندوستان و روسیه به دست می آید. همچنین در ژاپن، تانزانیا و ایالت متحده آمریکا پیدا می شود.

نکته: آون تورین کوارتز ممکن است با فلدسپار (آون تورین) آمازونیت یا جید اشتباه شود. سنگ مصنوعی با نام (گلدستون) که از شیشه، اکسید مس و ذرات اکریل تشکیل شده است، به جای دلربا و آون تورین فلدسپار عرضه می شود.با ذره بین با بزرگ نمایی 10 برابر می توان ذرات پولک مانند مس را در سطح آن مشاهده کرد.
 

 

 

 

کوارتز ها

کوارتز شیری

این نوع کوارتز رنگ اختصاصی کرم یا شیری خود را از درون گیرها و حباب های هوا و مایع کف مانند می گیرد. درجه شیری بودن آن وابسته به مقدار و اندازه های ناخالصی هاست. بلورهای آن شش وجهی مثلثی با انتهای هرمی می‌باشند.

پیدایش: بلورهای بسیار درشت کوارتز شیری در صربستان پیدا می شود. همچنین در برزیل، کوه‌های آلپ اروپا، ماداگاسکار، آمریکا و نامبیا وجود دارد.

کوارتزهای چشمی

هر سه کوارتز توصیف شده در این صفحه در اثر وجود ناخالصی های رشته مانند بسیار نازک از جنس “کروسیدولیت” (آزبست آبی) بوجود آمده که در واقع پدیده ی چشم گربه ای را نمایان می کنند. و مسلم است که اگر سنگ به شکل گنبدی تراش بخورد می توان این رفتار را دید. هر سه سنگ دارای رنگ مخصوص به خود است که علت آن وجود ناخالصی های مختلف می باشد.نوع زرد مایل به سبز نیمه شفاف، کوارتز چشم گربه ای نام دارد که در اثر ناخالصی های کروسیدولیت و مقدار کمی “هورنبلند” به وجود می‌آید که جلای ابریشمی دارد. چشم ببری از زمینه ی سنگ سیاه رنگ با نوارها و رگه های قهوه ای و زرد طلایی که در اثر وجود اکسید آهن شکل می‌گیرند به وجود می‌آید. چشم شاهین هنگامی رخ می‌دهد که کروسیدولیت به کوارتز تبدیل شده ولی رنگ آبی خاکستری یا آبی سبز اصلی خود را حفظ کرده باشد.

پیدایش: منشا کوارتزهای چشم گربه ای در سریلانکا، هندوستان و برزیل است. چشم ببری را می توان به طور خاص در آفریقای جنوبی جایی که ورقه های نازک آن همراه با مقدار کمی چشم شاهین به دست می‌آیند، یافت. همچنین در استرالیا و آمریکا می‌توان شاهد پیدایش کوارتزهای چشمی بود.

نکته: کوارتزهای چشمی سبز رنگ را با نام کوارتز چشم گربه ای می شناسند تا با دیگر گوهر هم نام خود که (چشم گربه ای) از خانواده کریزوبریل است اشتباه نشود.

کوارتز ناخالص

نوعی از کوارتز که درون خود مقادیری از کانی های دیگر را در قالب ناخالصی و درون گیر جای داده است و موجب ایجاد گوهری جذاب گشته، کوارتز ناخالص می نامند.(کوارتز بی رنگ همراه با درون گیر های روتیل که به سانجیت هم معروف است و به “گیسوی ونوس” هم شهرت دارد.) عمدتاً این درون گیرها رشته‌ای و در رنگ‌های سیاه، قرمز یا زرد برنجی مشاهده می شوند و دارای جلای فلزی هستند. تورمالین کوارتز هم از این نوع بوده و دارای درون گیری های سوزنی و منشوری شکل تورمالین سیاه است.کوارتز طلایی هم دارای قطعات ریز و زرد تیره رنگ با جلای فلزی از جنس طلا می باشد. درون گیرهای نقره نیز با ظاهری دندانه وار با رنگ نقره ای _ خاکستری یا سیاه با جلای فلزی مات داخل کوارتز دیده شده است. کانی های آهن “گوتیت” و “پیریت” هم جزء ناخالصی‌های کوارتز به شمار می‌روند. کوارتزی که دارای ناخالصی گوتیت است اگر به صورت گنبدی تراشیده شود پدیده چشم گربه ای را بروز خواهد داد.
پیدایش: در ماداگاسکار، برزیل، آفریقای جنوبی، سریلانکا، هندوستان، آلمان و سوئیس بدست می آید.

عقیق آتشی

عقیق آتشی در خانواده ی “کلسدونی” یا کوارتز نهان بلور قرار می‌گیرد. با رنگ یکدست با نوارهای رنگی و شاید ساختار خزه ای یا ناخالصی‌های دندانه ای (مخصوص عقیق ها). رنگ زیبا و جذاب عقیق آتشی در اثر وجود لایه های اکسید آهن در کوارتر نهان بلور است و زمانی که سنگ به صورت گنبدی تراشیده شود اثر رنگین کمانی اش مشخص می‌شود.

نکته: کوارتزهای زنبقی ممکن است اثر رنگین کمانی بروز دهند که این به خاطر ترک های داخل سنگ است.

بازگشت به لیست

2 دیدگاه در “کوارتز ها

  1. فواد گفت:

    سلام ودست مریزاد. واقعا ممنون بابت سایت خوب تون و خیلی عالی ،مختصر ، مفید و حرفه ای توضیح دادین ،فقط میگم که خسته نباشید و خدا قوت ای استاد گرامی

    1. بهروز نعمت مراد گفت:

      خواهش میکنم
      نظر لطف شماست
      ممنون از نظری که ثبت کردید و بازدیدی که از سایت ما داشتید
      موفق و سلامت باشید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *