بیشتر اوقات مواد معدنی سمی با موادی که هر روزه در ساخت و ساز، کامپیوتر‌ها و لوازم آرایشی استفاده می‌کنیم، مرتبط هستند. با آگاهی و درک درستی از سمی بودن، می‌توانیم مواد معدنی کشنده و مهلک اطراف خود را بشناسیم.
۱.کالکانتیت ، سولفات مس CuSO4.5H2O :
کالکانتیت سولفات مس در آب است که رنگ آبی و درخشانی دارد.این کانی باید در محیط خشک نگهداری شود چون اگر در محیط مرطوبی قرار داشته باشد به راحتی حل میشود.حلالیت کالکانتیت در آب میتواند منجر به سمی شدن مس شود که برای انسان بسیار خطرناک بوده و احتمال مرگ وجود دارد .
۲.استیب نیت ، Sb2S3 :
استیب نیت در واقع همان سولفید آنتیموان است که یک ماده سمی است.این ماده به دلیل دارا بودن شبکه کریستالی ارتومبیک به عنوان منبعی از فلز آنتیموان شناخته میشود.زمانی از استیب نیت به عنوان یک ماده آرایشی برای تیره کردن مژه ها و ابرو ها استفاده میگردید !
این ماده معدنی در ساخت ظروف غذایی هم کاربرد داشت که آنتیموان موجود در آن ایجاد مسمومیت میکرد.
۳.آزبست ، Mg3Si2O5(OH)4 :
احتمال دارد که نام آزبست را همراه با سرطان ریه شنیده باشید.این ماده سیلیکاتی به شکل فیبر های نازک کریستالی رشد میکند و به آسانی به شکل ذرات گرد و غبار خرد میشود.با وجود مفید بودن آزبست در بعضی موارد نظیر عایق بودن،مقاوم بودن در برابر آتش و جذب صدا،گرد این ماده در صورت تنفس کشنده است و الیاف آزبست میتواند منجر به بیماری هایی نظیر سرطان ریه،مزوتلیوما و آزبستوز شود.
۴.آرسنوپیریت ، FeAsS :
آرسنوپیریت نوعی کانی با رنگ متالیک و براق است که از عناصر آهن،آرسنیک و گوگرد تشکیل شده است.این ماده در روزنه چشمه های آب گرم و سنگ های آذرین پگماتیت وجود دارد.آرسنیک عنصر معلوم الحالی است که پرونده سنگینی در خسارات انسانی و محیطی داشته و گاهی اوقات در رسوب های طلا هم دیده میشود.
۵.سینابار ، HGS :
سینابار در واقع همان سولفید جیوه است که رنگ قرمز غلیظی دارد و غنی ترین منبع جیوه در جهان محسوب میشود.در زمان های قدیم از این ماده در رنگ سازی استفاده میگردید و نمیدانستند که بر خلاف رنگ فریبنده اش ماده بسیار کشنده است.جیوه با انسان ها اصلا شوخی ندارد و از مهم ترین دلایل مرگ میر در معادن دنیا بوده است.
۶.گالن PbS :
گالن سنگ معدن سولفید است و اصلی ترین منبع سرب در دنیا محسوب میشود.ساختار کریستالی گالن به شکل شبکه مکعبی بوده و منبع نقره نیز به شمار می آید.سرب موجود در گالن سمی بوده و به محض ورود گرد های آن به سیستم تنفس یا دستگاه گوارش ایجاد خطر میکند.اما در حالت سنگ معدن یا کانی نسبتا بی خطر است.
۷.هاچینسونایت Tl,Pb)2As5S9) :
هوت چینسونایت ساختاری از آرسنیک و سولفید است که با تالیوم و سرب در روزنه ی چشمه های آب گرم یافت میشود.نمک تالیوم تقریبا بی مزه بوده و به شدت سمی است.قبلا از تالیوم در ساخت مرگ‌موش و حشره کش ها استفاده میشد.حالا فرض کنید که این تالیوم سمی در کنار سولفید آرسنیک قرار بگیرد.طبیعتا ترکیب این دو عنصر به شدت خطر ناک و کشنده خواهد بود.تنها کافی است یک بار(برای اولین و آخرین بار)در معرض این ترکیب قرار گرفت و مرگ را تجربه کرد.
۸.زرنیخ As2S3 :
زرنیخ با نام لاتین orpiment یکی دیگر از اعضای خانواده سولفید آرسنیک است که رنگ زرد پرتقالی درخشانی دارد.این ماده معدنی به طور طبیعی در منافذ خروجی چشمه های آب گرم و شکاف آتشفشان ها پیدا میشود.جالب است بدانید که این ماده، با وجود سمی بودنش زمانی در چین استفاده دارویی داشته است.ضمن اینکه کیمیاگران قدیم از آن به عنوان ابزاری برای ساخت طلا استفاده میکردند
آرسنیک حتی اگر اکسید هم شود باز هم سمی و خطرناک است.
۹.توربرنیت Cu(UO2)2(PO4)2 • 8 – 12 H2O :
توربرنیت یک ماده معدنی خطر ناک است از هیدراته سبز رنگ مس،فسفات و اورانیل تشکیل شده است.این ماده اغلب در گرانیت یافت میشود که شامل اورانیوم است.خود اورانیوم به علت تشعشع امواج رادیواکتیو رادون را آزاد میکند که در بلند مدت میتواند باعث سرطان ریه شود.
سنگ ها و کانی های بالا همه سمی و خطرناک هستند اما برخی از آنها گونه های نادری بوده و در طبیعت به وفور یافت میشوند.در بسیاری از موارد فروریختن معدن یا سقوط تجهیزات مرگبار تر از خطر سمی بودن سنگ معدن ها بوده است.در هر حالت باید تمهیدات ایمنی رعایت شود و خطر را تا حد امکان کاهش داد.